Wat staat ons in 2012 te wachten?

29 december 2011 – @GlazenBol en @KoffieDick houden niet van terugkijken. Wat geweest is, is geweest. Leer van de gemaakte fouten en ga het in de toekomst beter doen. Als versteend staand omkijken naar wat we hadden en er bij gaan staan jammeren heeft geen zin. De vrouw van Lot ondervond dat ook, maar dan letterlijk. We kijken dus niet terug op 2011, maar richten onze blik op 2012 en verder. Tenslotte zijn problemen kansen in werkkleren.

Pensioenadvies blijkt een vak te zijn
De AFM heeft in 2009 onderzocht hoe goed de kwaliteit van het pensioenadvies is. Niet goed. Er valt veel op dit onderzoek af te dingen, maar de conclusie heeft een proces in werking gezet dat al veel eerder had moeten beginnen. Maar goed, niet iedereen bij de AFM is even wakker. Dat proces heeft nu geleid tot de invoering van een pensioenregister. Wie daar als adviseur niet in staat, mag niet meer over pensioen adviseren en de eisen voor toelating zijn streng. Dat telt vanaf 1 januari 2012 met een overgangsregeling tot 1 januari 2014. Om het jargon eenvoudig weer te geven: de huisarts mag geen openhartoperaties meer doen.

Werk aan de winkel
In het Pensioenakkoord tussen sociale partners (werkgevers en vakbonden) is afgesproken dat de pensioenopbouwleeftijd per 1-1-2013 naar 66 jaar moet. Later zal de pensioen-leeftijd verder opgeschoven worden naar 67 jaar (eerst). Pensioencontracten moeten daarvoor in 2012 worden aangepast zodat werknemers vanaf 1-1-2013 pensioen kunnen gaan opbouwen dat ingaat vanaf 66 jaar. Verzekeraars stelden eerder voor om de pensioen-opbouwleeftijd maar meteen op 67 jaar te zetten. Anders staan straks op de UPO’s (Uniforme Pensioen Overzichten) drie pensioenleeftijden: 65, 66 en 67 jaar. Ons voorstel is om alles, ook de op 65 jaar opgebouwde pensioenaanspraken om te rekenen naar pensioen vanaf 67 jaar. Op het UPO moet dan staan wat het pensioen op die leeftijd wordt, maar ook een simpel overzichtje van als u 1, 2 of meer jaar eerder of later met pensioen wilt gaan.

Pensioenlasten voor werkgevers
In het Pensioenakkoord is ook afgesproken dat de pensioenkosten de komende jaren niet mogen stijgen. Eerder deze week lanceerde werkgeversorganisatie VNO-NCW voorstellen om dat in te vullen. De reactie van vakbonden was voorspelbaar: kom niet aan ‘ons’ pensioen. Dat hebben ze goed gezegd, want ons pensioenstelsel is grotendeels mede door de vakbonden inhoud gegeven. En nu we met een krakend pensioenstelsel zitten (hoge kosten, lage rente, stijgende levensverwachting) protesteren de medeveroorzakers daarvan als eerste. Maar de vakbonden hadden dat Pensioenakkoord toch ook ondertekend?

“Beste pensioenstelsel ter wereld” ?
Volgens het jaarlijkse onderzoek van Mercer hebben we het beste pensioenstelsel ter wereld. En als we dat maar hard genoeg blijven roepen, dan is het toch goed? Nee. Ook als je op het goede spoor zit, kun je overreden worden. De pensioentrein met o.a. de wagons ‘vergrijzing’ en ‘lage rente’ dendert namelijk gewoon door.
Een ander onderzoek gedaan door de internationale denktank CSIS (Centre for Strategic and International Studies) komt tot een heel andere conclusie over ons pensioenstelsel dan Mercer. Nederland komt uit dit onderzoek bij de Fiscale Houdbaarheidsindex op een schaal van 1 tot 100 uit op -4 (min vier) en is hiermee de op een na slechtste. Alleen Rusland scoort nog slechter.

Solidariteit onder druk
De kloof tussen arm en rijk is wereldwijd weer groter geworden. Alle inspanningen van wereldleiders en –organisaties ten spijt. Of juist dankzij…? Die rijkdom kan ook last geven. Net als stroop aantrekkingskracht op vliegen heeft, zo heeft rijkdom aantrekkingskracht op armoede. Youp van ’t Hek zei het zo: “Als rijkdom niet naar armoede toe gaat, komt armoede wel naar rijkdom toe.” We kunnen stellen dat de wereldwijde solidariteit verder is afgenomen.
In pensioenregelingen staat hetzelfde te gebeuren. De jonge werknemer betaalt nu deels de pensioenpremie voor de oudere werknemer én het pensioen voor de gepensioneerde. Dat is overigens niet nieuw maar feitelijk al jaren gaande. De effecten worden alleen de laatste tijd beter zichtbaar.

Het pensioenalternatief
Misschien wordt het tijd voor een ander pensioenstelsel. En daarmee bedoelen we echt anders. Dus niet een à la Pensioenakkoord op te lappen oude band waarop al 50 plakkers zitten, maar een pensioenstelsel wat dichter bij de werknemer staat en voor werkgevers de kosten beter in de hand houdt. Daarbij kunnen we denken aan een vast budget als percentage van het salaris voor de jonge en oude werknemer, dat tevens aangewend kan worden voor de aflossing van de woninghypotheek bij zijn/haar pensioenfonds.

Economisch herstel?
We verwachten van niet. Dat is geen pessimisme maar realisme. Toegegeven, we zijn geen topeconomen, maar de problemen waar we ons in deze wereld zelf mee opgezadeld hebben en die nog niet de wereld uit blijken te zijn, lossen we niet even in een paar maanden of jaren op. Daar moeten we met elkaar de schouders onder willen zetten. Ook al moeten we dan inleveren op wat we als ‘verworven rechten’  beschouwen.

Koningin Beatrix vatte het in haar kersttoespraak van 2011 als volgt samen: “Mahatma Gandhi zei eens: “De aarde heeft wel genoeg voor ieders behoefte maar niet voor ieders begeerte.” Als schepselen begiftigd met verstand en geweten mag van ons worden gevraagd dat we dit vertalen in dagelijkse zorg voor de aarde en inzet voor een rechtvaardige samenleving. Verbondenheid met de naaste en met de wereld om ons heen heeft Jezus ons zelf voorgeleefd.”